Besleme, yiyecek ve sıvıların emilmesi veya çiğnenmesi ve yutulması için toplanması ve hazırlanması da dahil olmak üzere yeme veya içmenin herhangi bir yönünü içeren süreçtir. Yutma ise, solunum yolunu korurken tükürük, sıvı ve yiyeceklerin ağızdan mideye taşındığı karmaşık bir süreçtir. Yutma genellikle, oral hazırlık, oral transit, farengeal ve özofageal olmak üzere dört evreye ayrılmaktadır. Oral hazırlık evresi, yiyecek veya sıvının istemli olarak ağızda manipüle edildiği ve bolusun oluşturulduğu evredir. Sıvıların emilmesi ve katı yiyeceklerin çiğnenmesini içerermektedir. Oral transit evre, bolusun dil tarafından itilmesiyle yiyeceğin farenkse (yutak) iletildiği aşamadır. Farengeal evre, farengeal konstriktör kasların istemsiz kasılması yoluyla bolusu farenksten özofagusa (yemek borusu) iletildiği evredir. Özofageal evre, bolusun özofagus peristalsisi süreci boyunca mideye taşındığı aşamadır.
Beslenme Bozuklukları
Pediatrik beslenme bozuklukları, yaşa uygun olmayan ve tıbbi, beslenme becerisi ve/veya psikososyal işlev bozukluğu ile ilişkili bozulmuş oral alımdır. Pediatrik beslenme bozukluğu, bir çocuğun uygun büyüme ve beslenme durumunu sürdürmek için ağızdan yeterli miktarda yiyecek veya sıvı tüketememesi ve tıbbi, davranışsal ve psikososyal faktörlerin dinamik bir etkileşiminin sonucu olması durumunda ortaya çıkar. Pediatrik beslenme bozuklukları çocukların %25’inde ortaya çıkarak, toplumda yaygın görülmektedir. Aşağıda yer alan semptomların bir veya birden fazlası yenidoğan veya çocuklarda, beslenme ve yutma bozukluğunun belirtisi olarak meydana gelebilmektedir.
- Yaşa uygun veya gelişimsel olarak uygun yiyecekleri veya sıvıları reddetmek,
- Sınırlı çeşitlilikte veya miktarda yiyecek veya sıvı kabul etme,
- Gelişim seviyeleri için yıkıcı veya uygunsuz yemek zamanı davranışları sergilemek,
- Gelişim seviyeleri için beklenen kendi kendine beslenme becerilerine hakim olamamak,
- Gelişimsel olarak uygun besleme gereçlerini kullanmamak,
- Önemli kilo kaybı (veya çocuklarda beklenen kilo alımının sağlanamaması veya büyümede duraksama),
- Önemli beslenme eksikliği,
Pediatrik beslenme ve yutma bozuklukları ile ilişkili altta yatan etiyolojiler şunları içerir:
- Karmaşık tıbbi durumlar (örn. kalp hastalığı, akciğer hastalığı, alerji, gastroözofageal reflü hastalığı),
- Gelişimsel yetersizlik,
- Nöromüsküler koordinasyonu etkileyen faktörler (örneğin, prematürelik, düşük doğum ağırlığı, hipotoni, hipertoni),
- Genetik sendromlar,
- Nörolojik bozukluklar,
- Erken gelişimdeki sınırlı gıda mevcudiyetine ikincil veya birincil neden olarak duyusal sorunlar,
- Yapısal anormallikler (örn. yarık dudak ve damak, diğer kraniyofasiyal anormallikler, larengomalazi, trakeoözofageal fistül, özofagus atrezisi, koanal atrezi),
- Davranışsal ve sosyo-duygusal faktörler.
Yutma Bozuklukları
Yutma bozukluğu, yutmanın dört aşamasından bir veya daha fazlasında ortaya çıkabilir ve aspirasyonla (gıda, sıvı veya tükürüğün trakeaya geçişi) sonuçlanabilir. Yutma bozukluğunun belirti ve semptomları aşağıda yer almaktadır:
- Salya akıntısı ve sekresyonların ve/veya bolusun oral yönetimi,
- Yuttuktan sonra ağız boşluğunda yiyecek veya sıvı kalıntısı,
- Ağız boşluğundan yiyecek ve/veya sıvı sızmasına yol açan yetersiz dudak kapanması
- Çiğnemek veya yutmak için gereken fazladan zaman harcanması,
- Burun boşluğundan yiyecek ve/veya sıvıların geri gelmesi,
- Boğazda yemek "yapışması" veya "doluluk" şikayetleri,
- Yutulduğunda ağrı şikayetleri,
- Yeme veya içme sırasında veya sonrasında ses kalitesinde değişiklikler,
- Yeme veya içme sırasında veya sonrasında öksürük veya boğaz temizleme,
- Nefes almayı ve yutmayı koordine etme zorluğu;
- Akut veya tekrarlayan aspirasyon pnömonisi/solunum enfeksiyonu ve/veya ateş,
- Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler, örneğin belirli yiyecek/içeceklerden kaçınma,
- Kilo kaybı, yetersiz beslenme veya yeterince yiyememekten kaynaklanan dehidratasyon.
Yutma bozukluğu, merkezi sinir sistemi (MSS) ve/veya kraniyal sinirlerdeki hasara ve tek veya çift taraflı kortikal ve subkortikal lezyonlara bağlı olarak gelişebilmektedir.
- İnme,
- Travmatik beyin hasarı,
- Demans,Parkinson hastalığı,
- Multipl skleroz (MS),
- Amyotrofik lateral skleroz (ALS)
- Myastenia gravis,
- Polimiyozit ve dermatomiyozit
Yutma bozukluğu, baş ve boynu etkileyen problemlerden de oluşabilmektedir.
- Ağız boşluğu, farenks, nazofarenks veya yemek borusu kanseri,
- Baş ve boyun kanseri tedavisi için radyasyon ve/veya kemoradyoterapi,
- Baş ve boynu içeren travma veya ameliyat,
- Çürük veya eksik dişler,
- Oral entübasyon ve/veya trakeostomi içerebilecek kritik bakım.