Tüm dünyada ve ülkemizde COVİD-19 pandemisi nedeniyle örgün eğitime ara verilmiş ve uzaktan eğitime geçilmiştir. Bu süreçte çocukların formal okul ortamı ve akran etkileşiminden mahrum kalmaları fiziksel, zihinsel ve akademik gelişimlerinin daha yakından izlenmesi gerekliliğini gündeme getirmiştir. Akademik başarı ile dil becerileri paralellik göstermektedir. Sözlü, sözsüz ve yazılı dili kullanma becerisi akademik beceriyi doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle gelişimsel dil bozukluğu olan çocuklar matematik, okuma ve yazma öğrenme güçlüğü açısından risk altındadır.
Matematik Bozukluklar
Matematik evrensel bir dil olarak kabul edilmektedir. Matematik ile ilgilenirken pek çok zihinsel beceri (kavrama, bilgi kaydetme, kaydedilen bilgilerden doğru olanı ayırt edebilme, gruplama, hafıza, görsel-işitsel dikkat, sıralama, vb.) aynı anda devreye girer. Bu becerilerin birinde, birkaçında veya tümünde güçlükleri olan çocuklar matematik alnında ve matematiksel alanlarda (dilsel alanlarda dahil) zorlanırlar. Matematiksel beceri gelişiminin, dil gelişimi ile doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koyan pek çok bilimsel araştırma bulunmaktadır. Matematik ve dilsel beceriler zihinsel birçok alanın beraber kullanıldığı bir sistemi içinde barındırmaktadır. Örneğin sayı kodlama, sayma ve aritmetik işlemlerinin sözel dil becerileriyle ilişkilidir. Problem çözerken, çocuğun problemi anlayabilmesi ve yanıtlayabilmesi için sözel ifadelerin fonolojik, morfosentaktik ve semantik bileşenlerini bütünleştirmesi gerekmektedir. Dil bozukluğu görülen bireylerde matematiksel güçlük görülebileceği gibi matematik becerilerinde zorlananan bireylerde de bazı örtük dilsel ve bilişsel problemler görülebilir. Dikkat, çalışma belleği gibi yürütücü işlevlerdeki sorunlar matematik beceri gelişimini olumsuz etkileyebilmektedir.
Matematiksel güçlüğün kolayca gözlemlenebilen belirtileri şunlardır (Her çocuk özeldir, bireysel olarak değerlendirilir, tüm belirtileri göstermek zorunda değildir.):
- Normal ya da normalin üzerinde bir zekaya sahip olmalarına rağmen, matematik başarısızlığı, matematiğe karşı olumsuz bir tutumun varlığı,
- Çocuğun etkinlik sürecinde dikkatini verememesi ya da dikkatinin kısıtlı olması,
- Yön bulma ve tayin etmede de zorluk yaşama, Çarpım tablosunu ezberlemede zorluk çekme,
- Saatleri öğrenmede zorluk,
- Sayma hataları yapma,
- Eldeli hesaplamalarda başarısızlık,
- Onluk hesaplamalarda başarısızlık,
- Çok fazla hareketlilik veya çok fazla yavaşlık,
- Çift basamaklı işlerde sütunlardan birini toplama, birini çıkarma,
- Dağınık olma, düzenli olamama,
- Basit geometrik şekilleri tarif edememesi ve çizememesi (üçgen, kare vb.),
- Para hesabı yapmada zorluk yaşama,
- İşlem yaparken parmaklarını kullanma, 10 üzerinde olan işlemlerde hatalar yapma,
- Matematiksel terimleri, kavramları, işlemleri birbirine karıştırma, anlayamama,
- Problem çözerken strateji geliştirememe (Okuduğunu anlayamadığı için, anlayıp organize edemediği için de olabilir.),
- Okurken problem hakkında çıkarım yapamama ve betimleyememe,
- Ölçüm aletlerini kullanamama (cetvel, pergel, gönye vb.),
- Sayıları tanımada ve okumakta güçlük,
- Sayıların sırasını, anlamını, neyi temsil ettiğini kavrayamama.
Okuma Becerisi
- Okuma hızı olarak yaşıtlarından geriyse,
- Harf-ses uyumunda ve harfleri öğrenmede sıkıntı yaşıyorsa,
- Kelimeleri hecelerken ya da harflerine ayırırken zorlanıyorsa,
- Sınıf düzeyinde bir parçayı okuduğunda anlamakta zorlanıyor, anlatılması istendiğinde anlatamıyor ya da parça bütünlüğü olmadan anlatıyorsa,
Yazma Becerisi
- Yaşıtlarına oranla el yazısı okunaksız ve çirkin, sınıftaki diğer çocuklara göre yavaşsa,
- Tahtadaki yazıyı defterine çekerken ya da dikte yapmakta zorlanıyorsa,
- Yazarken bazı harf ve sayıları, kelimeleri ters yazıp, bazı harf ve heceleri atlıyor ya da ekliyorsa,
- Sınıf düzeyine göre yazılı imla, küçük büyük harf yazmada ve noktalama hataları yapıyorsa,
Çalışma Alışkanlığı
- Ev ödevlerini not etmiyor, eksik ediyorsa,
- Ev ödevlerini tek yapamıyor; yaparken sık sık ara verip, çabuk sıkılıp, yavaş ve verimsizse,
Sıraya Koyma Becerisi
- Dinlediği, okuduğu bir öyküyü anlatması istendiğinde öykünün başını sonunu karıştırıyorsa,
- Haftanın günlerini, ayları, mevsimleri doğru saysa bile aradan sorulduğunda (cumadan önce hangi gün gelir, marttan sonra hangi ay gelir, haftanın dördüncü günü hangisidir gibi) yanıtlamakta zorluk çekiyor ya da yanlış sıralıyorsa;
- Belirli bir sıra içinde yapılması gereken işlerin sırasını karıştırıyorsa;
Motor Beceriler
- Kalemi uygun biçimde kavramakta güçlük çekiyorsa, Çatal-kaşık kullanmakta, ayakkabı bağlamada güçlük çekiyorsa,
- İp atlama, top yakalama gibi oyunları oynarken güçlük yaşıyor; sık sık sakarlık yapıp, düşüp, kendini yaralıyorsa;